D–8 TEŞKİLAT YAPISI ve TEŞKİLATIN İCRAATLARI

2)  D–8 TEŞKİLAT YAPISI ve TEŞKİLATIN İCRAATLARI

 D–8 Teşkilat Yapısı

Zirve (Summit)

Zirve; D–8 Örgütü’nün en üst organıdır. Devlet ve hükümet başkanlarının görev aldığı organdır. Zirve her yıl üye ülkelerden birinde toplanır. Hangi yıl hangi ülkede toplanacağı üye ülkeler arasında yapılan istişareler yolu ile belirlenir.

Konsey

Konsey; örgütün siyasi karalarının alındığı organıdır. Konsey dış işleri bakanlarının görev aldığı organdır. Konsey çalışmalarını zirve tarafından belirlenen kurallar çerçevesinde yürütür. Her yıl hazırlanan raporlar zirveye sunulur. Konsey komisyon tarafından alınan kararları inceler ve komisyona tavsiyelerde bulunarak uygun gördüğü görevleri sunar. Konsey toplantıları Zirve toplantılarından önce yapılarak zirvenin çalışma programını hazırlar ve taslak halinde zirveye sunar.

Komisyon

Örgütün yürütme organıdır. Hükümetlerce tayin edilen yüksek dereceli memurlardan oluşur. Konseyin alt çalışma organıdır. Konseye sunulacak karar taslaklarının hazırlanması ile zirvenin geçici gündemlerini hazırlar. Komisyon Ad Hoc grupların ve daimi komitelerin raporlarını inceler, onaylar ve faaliyetlerini destekler. Konseye komisyon faaliyetleri ile alakalı bilgi sunar. Yılda iki kere biri konseyden hemen önce diğeri iki zirve arasında olmak üzere toplanılır. Komisyon kendi çalışma programını zirve ve konseyde alınan kararlar ve talimatlarla belirler.

Sekreterya

Üye ülkeler arası koordinasyonu sağlamak amacı İcra Direktörlüğü olarak 1997 yılında İstanbul’da kurulup göreve Büyük Elçi Ayhan Kamel atanmıştır. 2006 yılında Endonezya’nın Bali Adası’nda yapılan son Zirve toplantısında İcra Direktörlüğünün Sekretaryaya dönüştürülüp Genel Sekreterlik olmasına karar verilmiştir. Sekretarya merkezi yine İstanbul’da bulunmaktadır. Ayhan Kamel’den sonra 2007-2010 yılları arasında Dr. Dipo Alam (Endonezya), 2010-2012 yılları arasında Prof. Widi Agoes Pratikto (Endonezya), 2013-2017 yılları arasında Dr. Seyed Ali Mohammad Mousavi (İran) Genel Sekreter oalrak görev yapmıştır. Örgütün şu anki Genel Sekreteri olarak Sn. Dato’Ku Jaafar Ku Shaari (Malezya) görev yapmaktadır.

Organların Toplanma ve Karar Alma Şekilleri

Toplantılar üye ülkeler sayısının salt çoğunluğu ile yapılır. Organlardan herhangi birinin olağanüstü toplantı yapması gerektiğinde bir ülkenin daveti üzerine üye ülkelerin oy çoğunluğu ile karar verilir.Örgütün yapılacak icraatlarla alakalı alacağı tüm kararlar oybirliği ile alınır.Toplantının tertip edileceği yer ülkesi toplantı başkanı olarak hareket edip bir icra direktörü atar. Bu direktör ülkeler arası bilgi akışını sağlayarak toplantılarda sekretarya görevini yürütür. Her yüksek dereceli memur kendi ülkesindeki koordinasyondan sorumludur.

D–8 Örgütü’ne Üye Ülkeler Arası İş Bölüşümü ve Hedeflenen Projeler

İstanbul Deklarasyonu ile üye ülkeler arasında sektörel olarak bir iş bölüşümü yapılmıştır. Bölüşümle birlikte Bangladeş: Kırsal kalkınma, Endonezya: Fakirlikle mücadele ve insan kaynaklarının geliştirilmesi, İran: İletişim enformasyon ve ilim, teknoloji, Malezya: Finans-Bankacılık- Özelleştirme, Mısır: Ticaret, Nijerya: Enerji, Pakistan: Tarım, Türkiye: Sanayi, çevre ve sağlık konuları ile görevlendirilmiş olup ülkeler birbirlerinin alanında da çalışma yapmada özgür bırakılmıştır.D–8 Teşkilatı üye ülkeler arası iş bölüşümü ile: Ticaret alanında çifte vergilendirmenin kaldırılması, yatırımların geliştirilebilmesi için çok taraflı anlaşmaların tamamlanması, Serbest ticaret bölgeleri oluşturulması ve Ortak Uluslararası pazarlama şirketleri kurulması; sanayi alanında raylı taşımacılık, paslanmaz çelik üretimi, tarım ve sivil taşımacılık uçakları üretimi, helikopter üretimi, eğitim uçağı tasarım ve üretimi, denizaltı tasarım ve üretimi, lokomotif ve demiryolu vagonu üretimi, tekstil makineleri üretimi, çok amaçlı araba tasarım ve üretimi, elektronik teknolojisinde gelişme sağlamak; telekomünikasyon ve enformasyon alanında işbirliği, haber alma ve bilgi transferini kolaylaştırmak gibi hedefler belirlemişlerdir.
 Ülkeler bu projelerde kendi gelişme düzeyleri oranında öncelikle görev alacaklar, uçak, otomatik tekstil makineleri gibi ortak üretilecek ürünlerde birlikte hareket edecekler ve ortak üretim imkânları geliştireceklerdir.
Bu projeler kapsamında D–8 Sanayi Çalışma Grubu, D–8 Enerji Çalışma Grubu, D–8 Bakanlar düzeyinde Gıda Güvenliği Çalışma Toplantısı, D–8 Otomotiv Sektörü Uzmanlar Toplantısı, D–8 İslami Finans Çalışma Grubu, D–8 Sağlık Turizmi Çalışma Grubu, D–8 Maden ve Mineraller Çalışma Grubu, D–8 Taşımacılık ve Lojistik Ticareti Çalışma Grubu, D–8 Balıkçılık Çalışma Grubu, D–8 Göçmen İşçiler, İşçi Dövizi ve Mikro Finans Çalışma Grupları oluşturulmuştur. Bu çalışma grupları düzenli aralıklarda üye ülkelerde toplanmakta ve işbirliği imkânlarıyla ilgili raporlar hazırlayıp yetkili icra organı olan ‘‘Komisyon’a’’ sunmaktadırlar.

Yapılan Toplantılar

D–8 Örgütü kuruluş mahiyeti taşıyan ilk toplantısını 15 Haziran 1997 yılında Çırağan sarayında yapmıştır. Üye ülkeler bir araya gelerek imzaladıkları anlaşma ile örgütün temel hedeflerini, çalışma metotlarını ve özelliklerini belirlemişlerdir. İstanbul’da yapılan ilk toplantıda tüm üye ülkelerin devlet başkanları hazır bulunmuşlardır. Toplantıda dünya üzerinde gelişmekte olan tüm ülkeleri yakından ilgilendirecek kararlar alınmıştır. Örgüt kurulduğu tarihten itibaren İstanbul Zirvesi, Dakka Zirvesi, Kahire Zirvesi, Tahran Zirvesi, Bali Zirvesi, Kuala Lumpur Zirvesi, Abuja Zirvesi, İslamabad Zirvesi, İstanbul Zirvesi olmak üzere 9 zirve toplantısı yapmıştır.

İstanbul Deklarasyonu’nun Önemli Kararları (1997)

İstanbul deklarasyonu olarak bilinen karaların en önemlilerini sıralayacak olursak:

1) Gelişmekte olan dünya ülkelerinin birbirleri ile yakın işbirliği içerisine girmelerinin dünya barışı için çok gerekli olduğu kararına varılmıştır.

2) Uluslararası pazarlarda güçlü bir rekabete sahip olmak için gerekli olan teknik donanımın üye ülkeler için sağlanmasına karar verilmiştir.

3) Birleşmiş milletler tüzüğüne saygı çerçevesinde faaliyetlerini sürdüreceklerine karar vermişlerdir.

4) Asıl hedeflerinin sosyo-ekonomik gelişme olduğunu ve barış, diyalog, işbirliği, adalet, eşitlik ve demokrasi ilkelerini benimsediklerini beyan etmişlerdir.

5) Üye ülkelerin işbirliği alanları belirlenmiştir. İlk toplantı olması sebebi ile İstanbul toplantısı Örgütün kuruluşundan itibaren yapacağı tüm icraatlarının yönünü tayin edecek temel mahiyeti taşıyan toplantı olmuştur.

12-13 Haziran 1997’de İstanbul’da toplanan Komisyon, ilgili çalışma alanları için aşağıdaki projeleri öncelikli hale getirmişlerdir:

1. Tarım Uçağının Dizaynı, Geliştirilmesi, Üretimi ve Pazarlaması (Türkiye)

2. D-8 Ülkeleri Arasında Sanayi ve Teknoloji Veri Bankası Ağının Kurulması (İran),

3. Uluslararası Pazarlama ve Ticaret Şirketi’nin Kurulması (Mısır),

4. Yoksullukla Mücadele Çalıştayı (Endonezya),

5. D-8 Şirketleri Arasında Ortak Girişimleri de Kapsayacak Şekilde Takaful (İslami Sigorta) Projesi’nin Oluşturulması (Malezya),

6. Ülke içi tarım ve kıyı tarımının geliştirilmesi (Pakistan).

Dakka Zirve Toplantısı ve Dakka Deklarasyonu Önemli Kararları (1999)

D–8 örgütünün yapılan ikinci zirve toplantısı olan 1-2 Mart 1999 tarihlerinde Bangladeş'in başkanlığında Dakka'da yapılan toplantıda, tüm üye ülkeler devlet başkanları hazır bulunmuşlardır. Açılış konuşması Türkiye Cumhuriyeti Cumhur Başkanı Süleyman Demirel yapmıştır. Toplantıda alınan kararlar Dakka deklarasyonu olarak yayınlanmıştır.

Deklarasyonun önemli karaları:

1. İstanbul Deklarasyonu ile alınmış olan kararlara aynen bağlı olduklarını dile getirmişlerdir.

2. Üye ülkelerin dünya pazarlarına girmesinin önemi vurgulanmış, yabancı yatırımların daha fazla akışı sağlanarak dış gelirlerin ve dış yardımların sağlanması hedeflenmiştir.

3. Mısır tarafından yürütülmekte olan (IMTC) Uluslararası Pazarlama ve ticaret şirketinin kurulması, böylelikle üye ülkelerin kendi aralarında ticari faaliyetlerinin ilerleyeceği düşünülmüştür.

4. Bu dönemde özellikle Asya’da yaşanan finansal krizler göz önüne alınarak, bu krizlerin etkilerini en aza indirecek formüllerin istişare edilerek, geri kalmış ülkelerinde bu süreçten en az hasar görmesi için gereken önlemlerin alınması görüşülmüştür.

Dakka Zirve Toplantısından Sonra Kahire Zirve Toplantısına Kadar Olan Dönemdeki Gelişmeler

D–8 örgütü kahire zirvesinden önce finansal ve teknik yardım almak için, BM Gıda ve Tarım örgüt, BM Endüstriyel Kalkınma Örgüt ve Uluslararası Ticaret Merkezi gibi örgütlerle irtibata geçip, hatta Seul’da düzenlenen ‘’Bilim ve Teknolojide Kuzey- Güney Diyalogu’’ forum toplantısına katılmışlardır.

Kahire Zirve Toplantısı ve Kahire Deklarasyonu Önemli Kararları (2001)

Üçüncü D–8 Zirvesi 25 Şubat 2001’de Mısır’ın Kahire şehrinde yapılmıştır. Küresel iktisadi gelişmeleri ve üye ülkeler arasındaki işbirliğinin durumunu gözden geçirilmiştir. İstanbul Deklarasyonunun amaçları ve hedeflerine ulaşmak için gereken çalışmaların geldiği aşama gözden geçirilmiştir.

1. Kahire Zirvesi önemli iktisadi engellerle karşılaşabilecek grup üyeleri arasında iktisadi şartları geliştirmek için bir zemin olması amacıyla düzenlenmiştir.

2. Küreselleşmenin olumsuz etkilerine karşı durabilmek için kaynakların ve bilginin beraberce paylaşılarak gelişmekte olan ülkeler arasında bölgesel ortak çalışmaları geliştirmek hayati önem taşıdığı belirtilmiştir.

3. D-8 üyeleri arasındaki iç ticaretin öneminin altı çizilerek 5 yıl içinde D-8 içi ticaretin Kahire toplantısının yapıldığı tarihteki oranını katlamak hedeflenmiştir.

4. Ticaret ile ilgili alanlardaki birçok programda her bir ülkenin çabalarından bahsedilerek aşağıdaki konulara temas edilmiştir.

- D–8 ülkeleri işadamları için vize prosedürlerinin kolaylaştırılması ile ilgili antlaşmaların imzalanması.

- İş çevreleri, taşımacılık (Gemi) şirketleri ve armatör birlikleri arasında yapıcı bir diyalog için bir çerçeve belirlenmesi önerisi.

- Bankacılık önlemlerinin basitleştirilmesi ve uyum içinde yürütülmesi görevi ile sorumlu olacak, merkez bankalarından, maliye bakanlıklarından ya da ilgili kurumlardan gelecek kişilerden oluşacak bir komitenin kurulması.

- Tüm üyelerin ortak yararları için ticaret enformasyonuyla düzenli olarak üyelerin siteyi desteklemeleri istenerek ticaret veri tabanında işlerin tamamlanması.

Tahran Zirve Toplantısı ve Tahran Deklarasyonu Önemli Kararları (2004)

Dördüncü D–8 Zirvesi 18 Şubat 2004 yılında İran’ın başkenti Tahran’da tüm üye ülkelerin liderlerinin katılımı ile yapılmıştır.

1. Gelişmekte olan ülkelerin küreselleşmeden kendileri için doğru yararlar elde edebilmeleri için, uluslararası işbirliğinde, gelişmekte olan ülkelerin yüksek katılımı ve daha fazla saydamlığa ulaşmak bakış açısıyla uluslararası finansal yapıda gerçekleştirilecek reformlarla diğerlerine ilaveten kalkınmaya yardımcı uluslararası bir ortam gerektiğini vurgulayan yeni yaklaşımların gerektiği düşüncesi dile getirilmiştir.

2. Hizmetlerin yanında tarımsal ve endüstriyel ürünler için pazar girişini geliştirmek ve tarımda gelişmiş ülkelerin sübvansiyonlarını kaldırmak gibi gelişmekte olan ülkelerin yararına olan belirli alanlara ayrılacak DTÖ sürecinin ve bakış açısının devamını bekledikleri dile getirilmiştir.

3. D-8’lerin işbirliğindeki hızı sürdürme düşüncesiyle, ¨Yapı ve İşleyiş¨ belgesinde belirtildiği gibi komisyonun yılda iki kere düzenli toplantılar düzenlemesini ve çeşitli sektörlerde toplantılar ve programların hazırlanarak vaktinde organizasyonları gerçekleştirecek gerekli önlemleri alınması gerektiği vurgulanmıştır.

4. Tercihli ticaret anlaşmaları ile ilgili çalışma yapıldığı dile getirilmiştir.

5. İş Adamları için Vize Prosedürlerinin Kolaylaştırılması Antlaşması’nın imzalanmasını ve ardından yürürlüğe girmesinin hızlandırılması talep edilmiştir.

6. Ulusal bankacılık birliklerinin, düzenli bir aralıkta ortak eğitim programları ve seminerler düzenlemeleri yanında uzmanlıklarını ve tecrübelerini paylaşmak ve D-8’in iç bankacılık ilişkilerinin zenginleştirilmesine engel teşkil edecek problemler ve engellere işaret etmek için düzenli toplantılar düzenlemesinin teşvik edilmesi kararlaştırılmıştır.

7. Endüstriyel sektörde, Türk Havacılık Endüstrisi (TAI)’nin tarım uçakları prototipleri üretmesi ve başarıyla test uçuşları gerçekleştirmesini minnettarlıkla karşıladıklarını bu uçakların seri olarak üretiminin finansal gerekliliklerin karşılanması yanında pazar potansiyelinin bu projeyi ticari olarak uygulanabilir hale getirecek kadar genişlediği zaman başlayabileceği gerçeği dile getirilmiştir. (Nihayet koordinatörlüğünü Türkiye’nin üstlendiği Sanayi Çalışma Gurubu bünyesinde geliştirilen ve D-8’ler için büyük öneme haiz, zirai ilaçlama uçakları projesinin çalışmaları hemen başlatılmış, 1 Nisan 1997’de tasarım çalışmaları Başbakanlık tarafından TAI’ye verilmiş, 1Temmuz 1997’de ön dizaynı tamamlanarak 16 Şubat 1998’de detay tasarıma geçilmiştir. ZİU 1999’un sonlarına doğru imal edilmeye başlanarak ilk uçuşu 26 Haziran 2000 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Ancak seri üretime geçirilmesi beklenirken, değişen iktidarın desteği kesmesi neticesinde hem üretilen ilk ZİU hem de tüm proje kaderine terk edilmiştir.)

Bali Zirve Toplantısı ve Bali Deklarasyonu Önemli Kararları (2006)

13 Mayıs 2006’da Endonezya’nın Bali adasında düzenlenen Zirve toplantılarının beşincisi olan Bali Zirvesi alınan karaları açısından Teşkilatın en önemli toplantısı olmuştur.

1. Bali’de D–8 içi ticaret işbirliğini teşvik etmek ve geliştirmek için bir dönüm noktası olan gümrük ile ilgili meselelerde yönetimsel yardımlar ile ilgili D–8 üyesi ülkeler arasında Tercihli Ticaret Antlaşması (PTA) ve çok taraflı antlaşma imzalanmıştır.

2. Kalkınmakta olan ülkelerin borçlarına bir çare bulunması hususunda gelişmiş ülkelere çağrı yapılmıştır.

3. DTÖ üyesi devletlerin bütün devletlerin yararı için serbest ticaret canlılığı düşünülerek gelişmekte olan ülkelerden gelen ürün ve hizmetler için artırılmış pazar girişi sağlayacak önlemleri ve uygulamaları desteklemeye devam etmeleri istenilmiştir.

4. DTÖ’ ye üyelik için DTÖ üyesi devletlerden ayrımcı olmayan bir anlayışla bütün gelişmekte olan ülkelerin başvuru ve giriş süreçlerini hızlandırmaları talep edilmiştir. Bu bakımdan, İran İslam Cumhuriyeti’nin hızla DTÖ' ya üye olma süreci için tam destek olunduğu ifade edilmiştir.

5. Özellikle sabit olmayan petrol fiyatlarının neden olduğu küresel enerji krizini göz önünde bulundurarak, bio enerji, biokütle, hidro, güneş, rüzgâr ve nükleer enerjinin barışçıl amaçlarla kullanımı gibi alternatif ve yenilenebilir enerji kaynakları geliştirmek için enerji alanında işbirliğini artırmak üzere taahhütleri tekrarlanmıştır.

6. Yapılan toplantılarda alınan karalara bakıldığında D–8 Örgütü yaptığı toplantılar ve aldığı kararlarla sadece örgütü ilgilendiren konularda değil tüm dünya ülkelerini yakından ilgilendiren konularda da görüşmelerde bulunmuşlardır.

Bu zirvelerin akabinde 2008 yılında Kuala Lumpur Zirvesi, 2010 yılında Abuja Zirvesi, 2012 yılında İslamabad Zirvesi ve 2017 yılında İstanbul Zirvesi yapılmıştır.

İslamabad'daki Zirve’de, üye ülkeler arası ticaretin geliştirilmesi anlamında önemli kararlardan birisi olan Tercihli Ticaret Anlaşması 1 Temmuz 2016 tarihinden itibaren İran, Pakistan, Endonezya, Malezya, Nijerya ve Türkiye arasında uygulanmaya başlanmıştır. Anlaşma kapsamında gümrük vergisi oranı aşamalı olarak indirilmesi kararlaştırılmıştır.

Netice olarak D-8 üyeleri aşağıdaki çalışmaları ortak olarak yapmışlardır:

D-8 Üyelerinin Ortak Olarak Yaptığı Eylemler:

- D-8 Üyesi Ülkelerin İş Adamları İçin Vize İşlemlerinin Basitleştirilmesi (24 Şubat 2001, Kahire/ Mısır)

- D-8 Üyesi Ülkeler Arasında Gümrük Konularında Çok Taraflı İdari Yardım Anlaşması ( 13 Mayıs 2006, Bali / Endonezya)

- D-8 Üye Ülkeleri Tercihli Ticaret Anlaşması ( 13 Mayıs 2006, Bali / Endonezya)

- D-8 Ülkeleri Havayolu Firmaları Mutabakat Zaptı (Haziran 2008, Bali/ Endonezya)

- Finansal ve kanuni olarak güçlendirilmiş D-8 Sekretaryası ( Temmuz 2008, Kuala Lumpur /Malezya)

- İşbirliğinin 2. On Yılında (2008-2018) Ekonomik İşbirliği Yol Haritası (Temmuz 2008, Kuala Lumpur /Malezya)

1. Kaynakça

   https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/d-8-ekonomik-isbirligi-orgutu-9-zirvesi-basladi/942836 

http://www.agd.org.tr/index.php   

Anadolu Gennçlik Derneği Dış ilişkiler Komisyonu D-8 ARAŞTIRMACI PROGRAM

Not : İlgililere 2 Haftada bir D-8 Araştırma Programı kapsamında 1 Paylaşım yapılacaktır. 

Bir Sonraki Paylaşım 2 Mart Pazartesi olacaktır.